مهندس مهرداد تقی زاده رییس ستاد اجرای مبحث ۲۲ مقررات ملی ساختمان است. وی که مدتی در سمت معاون شهردار تهران فعالیت می‌کرد، به جز این‌ها مسوولیت‌های مختلفی داشته است. وی همچنین معاون وزیر راه و شهرسازی بوده و به عنوان عضو شورای عالی شهرسازی و معماری شهرداری نیز فعالیت می‌کرده است.
با مهندس تقی‌زاده دربارهٔ دلایل اجرایی نشدن مبحث ۲۲ مقررات ملی ساختمان و نقش سایر نهادها در اجرای این مبحث به گفت‌وگو نشستیم. گفت‌وگوی پایگاه خبری نظام مهندسی ساختمان کشور را با وی می‌خوانید.
به نظر شما چرا ضوابط نگهداری از ساختمان‌ها که تحت عنوان مبحث ۲۲ در سال ۹۲ تدوین و ابلاغ شده، در طول این سال‌ها اجرایی نشده است؟
اجرای این ضوابط به نحوی باید آغاز می‌شد؛ اما چون من در آن زمان در نظام مهندسی حضور نداشتم، نمی‌توانم بگویم چرا این مبحث اجرایی نشده است. با این حال این را می‌دانم که اجرای مبحث22 با مشکلات زیادی همراه بوده است. در واقع این‌گونه می‌توان گفت که پیچیدگی این مبحث و فرابخشی بودن آن باعث شده سازمان نظام مهندسی و وزارت راه و شهرسازی از اجرای آن باز بمانند. عده‌ای معتقدند که متن مبحث ۲۲ نیاز به اصلاح دارد و باید ویرایش شود. یعنی نواقصی دارد که بعد از ویرایش قابل اجراست. همین خود می‌تواند دلیلی بر اجرا نشدن مبحث باشد. در نهایت واضح است که حجم زیادی از کارهای متنوع در نظام مهندسی و سایر نهادهای کشور باید انجام شود تا بتوان مبحث ۲۲ را اجرایی کرد.
وظیفهٔ ستاد اجرای مبحث ۲۲ چیست؟
همان‌طور که از اسم این ستاد هم برمی‌آید، وظیفهٔ آن هموار کرده راه برای اجرایی شدن مبحث ۲۲ مقررات ملی ساختمان است. به همین منظور هم باید فعالیت‌های مختلفی انجام شود. یکی از چیزهایی که به شدت به آن توجه کرده‌ایم، اجرای واقعی و نه صوری این مبحث است. یعنی نباید به گونه‌ای باشد که برای مثال تنها الزامات و ضوابطی را مثل الزام "گواهی سلامت ساختمان" وضع کنیم اما این گواهی سلامت، کیفیت لازم را نداشته باشد. یا حتی جایی هم که این گواهی را صادر می کند، دارای صلاحیت لازم نباشد. گاه ممکن است بازار فروش گواهی سلامت جعلی هم راه بیفتد. یا نمونهٔ دیگر اینکه برای هر ساختمان "پیمانکار نگهداشت" در نظر بگیریم؛ اما در عمل و در واقعیت، پیمانکارها تنها کار تعمیرات ساختمان‌ها را برعهده بگیرند؛ در حالی‌که تکلیفی که در مبحث ۲۲ مشخص شده، بحث نگهداری ساختمان است. اگر به موضوع نگهداری توجه کافی نشود، خطرات زیادی ساختمان را تهدید خواهد کرد. برای نمونه اگر ساختمان در سیستم تاسیسات، برق‌کشی، گاز و مشکلات دیگر سازهٔ معماری اشکالی دارد، قبل از اینکه خطری به وجود بیاید، مشکلات پیدا شده و پیشگیری می‌شوند. با این حساب، باید عوامل بسیاری دست به دست هم بدهند تا ما مطمئن شویم مبحث ۲۲ به صورت کامل اجرایی می‌شود. برای این منظور هماهنگی سازمان‌ها با هم خیلی اهمیت دارد. این سازمان‌ها عبارتند از شهرداری‌ها، سازمان ملی استاندارد، آتش‌نشانی‌ها، قوهٔ قضاییه، نظام مهندسی ساختمان کشور و وزارت راه و شهرسازی و بسیاری سازمان‌های دیگر که دراین وضعیت دخیل هستند. همه باید همه دست به دست هم بدهند که بتوانند این مبحث را اجرایی کنند. ما هم در این زمینه، سه کار انجام داده و از تمام سازمان‌های مرتبط دعوت کرده‌ایم. نماینده‌های آن‌ها در ستاد به صورت جدی و فعال حضور دارند. یک نقشهٔ راه هم تهیه کرده‌ایم که طبق آن پیش می‌رویم. در این نقشهٔ راه، ۵۲ فعالیت پیش‌بینی شده که طبق زمان‌بندی برنامه پیش می‌رود. بعضی از فعالیتها را در یکدیگر ادغام کردیم؛ چراکه این ۵۲ فعالیت خود متشکل از صدها زیر فعالیت است که به طور همزمان پیگیری می‌شوند. زمانی که اجرایی شدن مبحث ۲۲ را برای ساختمان‌های اولویت اول یا برای هر گروهی از ساختمان‌ها الزامی اعلام کردیم، باید بدانیم که این پکیج کامل است. یعنی همهٔ ضوابط اعم از چک‌لیست‌ها، شیوه‌نامه‌ها، آموزش‌ها، مجوزها و فرایندها مشخص شده و ابهامی وجود ندارد تا راه برای تخلف باز شود. در ضمن بررسی دقیقی روی تخلفات شناسایی شده، انجام می‌دهیم و برای هر تخلف هم باید طبق قانون، مجازات خاصش پیش‌بینی شود.
با توجه به اینکه مبحث 22 هنوز ویرایش نشده و شیوه‌نامه‌ها هم تهیه نشده، آیا امکان اجرایی شدن این مبحث وجود دارد؟
همان‌طور که گفتم، در نقشهٔ راهی که پیش‌بینی‌شده، ویرایش مبحث ۲۲ به سرعت پیش می‌رود. روش کار هم تهیهٔ شیوه‌نامه‌ها و چک‌لیست‌ها است. همه این‌ها بخشی از اجزای این پازل هستند. در واقع باید تمام اجزای پازل کامل شود تا بتوان مبحث را اجرایی کرد. ما در ستاد اجرایی همزمان که در حال ویرایش مبحث ۲۲ هستیم، بعضی از ضوابط اجرایی را نیز فراهم می‌کنیم.
چگونه می‌توان از سایر نهادها چون دولت، مجلس و قوهٔ قضاییه کمک گرفت تا مبحث ۲۲ به صورت الزامی اجرایی شده و موانع از سر راه برداشته شود؟
واقعیت این است که برای اجرایی شدن مبحث ۲۲ ما به کمک تمام نهادها و زیرمجموعه‌های آن‌ها احتیاج داریم برای مثال از مجلس در جایی باید کمک بگیریم که قرار است راجع به تخلفات برخوردهایی صورت بگیرد. اینکه چه جریمه‌هایی وضع شود یا چطور همه را ملزم به رعایت ضوابط کنیم. حتی درباره بیمه و الزاماتی که بیمه‌ها باید رعایت کنند ما به کمک مجلس نیاز داریم. از همکاری قوهٔ قضاییه در آن بخشی که به اصطلاح افراد می‌توانند دستور قضایی بازرسی داشته باشند، باید استفاده کنیم. یعنی برای بازرسی از ساختمان‌ها، علی‌الخصوص ساختمان‌های عمومی، مجتمع‌های تجاری، بیمارستان‌ها و ... به اجازهٔ قوهٔ قضاییه نیاز هست. بازرس باید بتواند در وهله اول با کسب اجازه وارد ساختمان شود. پس از بازدید، گزارش بدهد که آیا نگهداری و تعمیرات آن ساختمان طبق اصول و استانداردهایی که در همین نقشهٔ راه پیش‌بینی شده، انجام می‌شود یا خیر. بازرس باید به این امر توجه کند که آیا از پیمانکار نگهداشت ذی‌صلاح استفاده شده یا خیر؟ آیا افراد در این کار آموزش‌های لازم را دیده‌اند؟ این مهم است که بدانیم در بسیاری از کشورها در خصوص بحث نگهداری ساختمان بسیار جدی با موضوع، برخورد می کنند. آن‌ها معتقدند هر فردی با ورود به یک ساختمان خواه تجاری، درمانی یا مسکونی باید خیالش از بابت ایمنی آن ساختمان راحت باشد. به همین دلیل هم ما در کشور برای اجرای بحث ایمنی و نگهداشت ساختمان به کمک دولت، مجلس و قوهٔ قضاییه نیاز داریم. درغیراین صورت باز شاهد سوانحی که در گذشته رخ داد، خواهیم بود.
با توجه به گستردگی این کار و فرابخشی بودن آن، چه تضمینی وجود دارد که همه نهادهای مرتبط همکاری داشته باشند؟
خوشبختانه در ستادی که تشکیل شده، فضای همکاری بسیار خوبی وجود دارد. شاید به این علت بوده که افراد از سازمان‌های مختلف در این ستاد، مشارکت داده شده‌اند. آن‌ها می‌بینند که یک حرکت علمی، منسجم و برنامه‌ریزی شده شکل گرفته و دارای اصول و چارچوب مشخصی است و قدم به قدم هم در حال تکمیل شدن است. تمام فعالیتها دائماً در فضای مجازی به صورت شفاف اطلاع‌رسانی می‌شود و افراد می‌توانند نظرات خود را مطرح کنند. به همین دلیل افراد ستاد مطمئن هستند که حرکت خوبی در حال انجام است و با این دید روحیه و انرژی خوبی، صرف می‌شود.
آیا قوانین موجود حامی این حرکت هستند؟
بله. ما در حوزهٔ قوانین مبحث 22، قوانین نظام مهندسی و دیگر قوانین تا الان به مشکلی برنخورده‌ا‌یم. ولی اگر جایی هم به مشکلی بر بخوریم و احساس کنیم که ضعفی در قوانین یا تصویب‌نامه‌ها هست، روی آن کار می‌کنیم. حتی اگر لازم باشد، سعی می‌کنیم قانون جدید به مجلس ارائه دهیم.
در صورت اجرایی شدن، چگونه می‌توان جلوی خسارات احتمالی را گرفت؟
در صورت اجرایی شدن مبحث 22 قطعا نباید خسارتی اتفاق بیفتد. انتظار می‌رود که خسارت‌ها یا حذف شوند یا به شدت کاهش پیدا کنند. در این زمینه می‌توان ساختمان را به خودرو تشبیه است. تا وقتی که بازدیدهای دوره‌ای برای ماشین انجام شود، مسلما دلیل ندارد ماشین در بین راه دچار مشکل شود و سرنشینان را با مخاطره مواجه کند. دربارهٔ ساختمان هم همین‌طور است. اگر افراد فکر کنند هروقت در ساختمان لوله‌ای ترکید یا سیمی اتصال پیدا کرد و یا خرابی اتفاق افتاد، باید آن را تعمیر کنند، ساختمان مدام درگیر مشکلات می‌شود. در حالی که این دید باید جا بیفتد که ما نباید صرفا به دنبال تعمیرات باشیم، بلکه باید به موضوع نگهداری و پیشگیری اهمیت ویژه بدهیم. در اینجا نقش بیمه‌ها هم می‌تواند پررنگ باشد. بیمه‌گر به عنوان منبعی که خسارت را پرداخت می‌کند، شناخته شده، ولی در واقع بیمه نقش مهم دیگری هم دارد. بیمه می‌تواند کاری کند که اصلا خسارتی به وجود نیاید. می‌تواند در امر نگهداشت به موقع ساختمان، کمک‌کننده باشد تا کار با کیفیت خوب انجام شود و خسارت جانی و مالی متوجه مردم و ساکنان ساختمان، نشود. ما در ستاد اجرای مبحث ۲۲ با جدیت روی موضوع بیمه‌ها کار می‌کنیم، چون این موضوع می‌تواند یکی از بخش‌هایی باشد که ضمانت اجرایی خوبی برای مبحث 22 خواهد بود. در عین حال روی بیمهٔ تضمین کیفیت متمرکز شده‌ایم و امیدواریم به زودی به نتیجه برسد.
