پایگاه خبری سازمان نظام مهندسی ساختمان، درباره ضرورت احیای این رشته‌ها با مهندس حامد مانی‌فر، مدیرکل دفتر مقررات ملی و کنترل ساختمان به گفت‌وگو نشست. مانی‌فر در این گفت‌وگو از برنامه‌های این وزارتخانه برای احیای رشته‌های مغول مانده سخن گفت. در ادامه این گفت‌وگو را می‌خوانید.

چرا از سه رشته نقشه برداری، شهرسازی و ترافیک به عنوان سه رشته مغفول مانده یاد می‌شود؟

این سه رشته به ویژه رشته‌های شهرسازی و نقشه برداری در کشور ما از سابقه تاریخی زیادی برخوردارند و با کمک یکدیگر شاهکار‌های مثال زدنی بسیاری را خلق کرده اند. شهر‌های تاریخی و ارزشمند ایران همچون شهر دایره‌ای شکل اردشیر یا فیروزآباد در استان فارس حکایت از آن دارد که رشته نقشه برداری چگونه به کمک دانش شهرسازی می‌آمده و خلق آثار ماندگاری را به قدمت تاریخ سبب می‌شده اند و چگونه به یکدیگر وابستگی غیرقابل انکاری داشته اند و مهم‌تر آنکه ایرانیان چگونه با ابزارآلات بومی خود که برخاسته از دانش ریاضی و نبوغ بالای ایرانیان بود، محاسبات پیچیده هندسی را بر روی زمین پیاده می‌کردند.

معتقدم این دو رشته‌ کاملا بومی، از افتخارات تاریخی ایران زمین است و باید به جایگاه اصلی خود بازگردند. کیفیت زندگی در شهر‌های تاریخی ایران و احترام کم نظیر آن‌ها به موجودیت و کرامت انسان و همچنین خضوع آن‌ها در مقابل طبیعت نشانگر آن است که دانش شهرسازی به عنوان یک دانش کاملا بومی و غیر وارداتی در خدمت ایرانیان بوده است اما در بستر زمان و با توجه به پیشرفت تکنولوژی و صنعت در سایر نقاط جهان و تغییر در سبک زندگی مردم به ویژه پس از انقلاب صنعتی و ورود ماشین به عرصه‌های عمومی شهر‌ها از یک سو و تغییر سبک شهرسازی در غرب و شرح خدمات مهندسی شهرسازی که آثار آن هنوز در نحوه برخورد ما با طرح‌های شهرسازی مشهود است، شهر‌های ما نتوانستند راه حل مناسبی را برای نحوه ورود تکنولوژی به شهر‌ها پیدا کنند و بنابراین میزان کیفیت شهر‌ها از معیار‌های اولیه خود خارج شدند.

به همین دلیل است که امروزه غفلت در کیفیت زندگی به مثابه غفلت از این رشته‌های تخصصی به نظر می‌رسد. حال وقت آن است که دانشمندان این حرفه‌ها مجددا پا به عرصه گذاشته و ضمن بازخوانی نحوه خدمت رسانی، جایگاه از دست رفته خود را بازیابند و راهی پیدا کنند تا مجددا کیفیت زندگی به شهر‌ها بازگردد.

برای احیای سه رشته نقشه برداری، شهرسازی و ترافیک چه باید کرد و وزارت راه و شهرسازی در این راستا، چه برنامه‌هایی در دستور کار دارد؟

همانطور که عرض کردم، وقت آن است که پیشکسوتان این حرفه‌ها کمک کنند تا ضمن بازخوانی نحوه خدمت رسانی به جامعه، نحوه‌ برقراری ارتباط بین شهر و ساختمان را به عنوان سلول سازنده آن برقرار کنند تا مجددا کیفیت زندگی به شهر‌ها بازگردد.

واقعیت این است که امروزه مردم و سرمایه گذاران از افزایش تعداد امضای کنندگان نقشه‌ها هراس دارند. نوع خدمات باید به گونه‌ای تبیین شود تا این نگرانی‌ها از مردم زدوده شود و این تصور که هدف از بهره برداری از خدمات این حرفه‌مندان در اولویت اول، کیفیت بخشی به فضای زیست در شهرهاست نه افزایش هزینه‌های ساخت و ساز.

از طرف دیگر، باید در شرح خدمات این رشته‌ها مجددا تجدید نظر و یک رابطه منطقی بین آن‌ها و ساختار فعلی نظام مهندسی کشور برقرار شود؛ یک رابطه محتوایی و نه صرفا یک رابطه شکلی و صوری.

با انتقال مجدد وظیفه تدوین مقررات ملی ساختمان از مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به معاونت مسکن و ساختمان و استقرار دوباره آن در دفتر مقررات ملی و کنترل ساختمان، علاوه بر مباحث ۲۲ گانه فعلی، ضرورت تدوین مباحث مختلف دیگری در زمینه‌های شهرسازی، ترافیک، بهسازی لرزه‌ای ساختمان، مرمت بنا‌های قدیمی، نگهداشت ساختمان و... به تصویب شورای تدوین مقررات ملی ساختمان رسید و این قدم بزرگ و موثری برای کیفیت بخشی به شهر‌ها و محیط‌های شهری و افزایش عمر مفید ساختمان‌ها به حساب می‌آید که به شدت مورد استقبال قرار گرفته است. در همین حال، در آزمون پیش رو که احتمالا در مردادماه امسال برگزار می‌شود، برای اولین بار در چهار صلاحیت جدید، آزمون سنجش صلاحیت برگزار خواهد شد.

قرار است مقررات ملی ساختمان در سه رشته نقشه برداری، شهرسازی و ترافیک تکمیل و توسعه یابد؛ چه پیشنهاداتی در این باره دارید؟

امروزه شهرسازان باید ابتدا نقش خود را در نحوه تهیه طرح‌های توسعه و عمران ایفا کنند، چراکه زیرساخت توسعه شهر‌ها از مرحله تهیه آن طرح‌ها ایجاد می‌شود. در تدوین مقررات هم باید بسیار دقت شود تا آنچه که نوشته می‌شود، کاملا اجرایی و قابل اندازه گیری باشد، معیار داشته باشد و از کلی گویی پرهیز کند.

امروزه آحاد جامعه مشکلات شهر‌ها را با تمام وجود درک می‌کنند. مشکلات ترافیکی، بد منظری و ناخوانا بودن شهرها، کم توجهی به محیط زیست، معماری ناهمگون با ذائقه تاریخی شهروندان، پاسخگو نبودن محیط شهری و کیفیت معماری و بسیاری مشکلات دیگر نتیجه طرز تفکر ما در حوزه شهرسازی و معماری است.

نقش مدیران و تصمیم گیران شهری در برطرف کردن این مشکلات غیرقابل انکار است و ما باید در تدوین مقررات به این مسائل توجه کنیم، اما به نحوی که قابل اندازه گیری و دارای معیار و الگو باشد؛ وگرنه منتج به نتیجه نخواهد شد.

مهندس ترافیک در حوزه نظام مهندسی باید نقش ساختمان را در سامان بخشی به ترافیک شهر مشخص کند. ساختمان نباید سرریز مسائل و مشکلات ترافیکی خود را به شهر تحمیل کند و این مسائل باید در داخل پوسته ساختمان حل و فصل شوند و به بیرون بروز نکند. این بدان معناست که هیچ ساختمانی نباید فاقد پارکینگ مکفی باشد، مشخصات فنی پارکینگ‌ها و رمپ‌ها و فضای گردش و ... در ساختمان‌ها باید بر مبنای استاندارد‌های پذیرفته شده جهانی باشد.

برای ساختمان‌های عمومی باید محاسبات جذب و دفع سفر به درستی و با معیار‌های علمی انجام و تمهیدات لازم برای پاسخگویی به مسائل در طراحی ساختمان اندیشیده شود.

در حال حاضر در برخی از ساختمان‌های عمومی شهر‌ها مثل ساختمان‌های تجاری ملاحظه می‌کنیم که مشخصات فنی اجزای ترافیکی ساختمان مثل شیب رمپ‌ها، شعاع و فضای گردش خوروها، ارتفاع پارکینگ و مسائلی از این دست گاهی در حد یک آپارتمان مسکونی هم نیست.

وجود صف‌های طویل خودرو به داخل مجتمع‌های تجاری و پس زدن آن‌ها به داخل معابر شهری و ایجاد ترافیک سنگین در شبکه‌های ارتباطی به دلیل خلا وجود مهندسان ترافیک در طراحی و اجرای ساختمان است. نقش این رشته‌ها در اندازه مشخصی از ساخت و ساز‌ها و گروه‌های ساختمان باید مشخص شود.